Akcja

Akcja (ang. Stock) to papier wartościowy wyemitowany przez spółkę akcyjną, spółkę komandytowo-akcyjną lub prostą spółkę akcyjną (z pewnymi ograniczeniami – co do zasady wymagana jest do tego zmiana umowy spółki, jedynie w ściśle określonych sytuacjach akcje można wyemitować w trybie uproszczonym). Potwierdza ona prawo posiadacza do określonego udziału w majątku spółki, a także uprawnień korporacyjnych. Osoba dysponująca akcją to akcjonariusz.

Historycznie akcje występowały w obrocie w formie dokumentów, często bardzo zdobnych. Od kilkunastu lat na giełdach dąży się jednak do tzw. dematerializacji akcji. Polega ona na przechowywaniu informacji o prawie przysługującym z akcji w przestrzeni wirtualnej. W Polsce proces dematerializacji akcji zakończył się z dniem 1 marca 2021 r. Do tej daty wszystkie spółki były zobowiązane do wycofania z obrotu akcji w formie papierowej.

Każda spółka uprawniona do emisji akcji ma możliwość przeprowadzenia dowolnej liczby emisji akcji poza emisją założycielską, która jest niezbędna przy tworzeniu podmiotu. Emisja ma na celu zgromadzenie kapitału poprzez przyciągnięcie inwestorów, którzy – zainteresowani potencjałem danej spółki – nabędą akcje za kapitał.

Nabywanie nowych akcji jest poprzedzone tzw. subskrypcją. Osoby, które chcą dołączyć do grona akcjonariuszy, muszą „zapisać się” poprzez wypełnienie formularza subskrypcji. W zależności od kręgu adresatów akcji wyróżnia się subskrypcje:

• prywatne – akcje może nabyć wyłącznie określona osoba, np. członek zarządu;
• zamknięte – akcje mogą nabywać tylko akcjonariusze spółki, którym przysługuje prawo poboru;
• otwarte – akcje może nabyć dowolna osoba, również spoza grona akcjonariuszy.

Posiadanie akcji wiąże się z szeregiem praw, które można podzielić na majątkowe i korporacyjne.

Podstawowym prawem majątkowym jest prawo do udziału w zysku wypracowanym przez spółkę. Ten zysk to dywidenda. Warunkiem wypłaty zysku jest nie tylko potwierdzenie go sprawozdaniem finansowym, ale również podjęcie uchwały o wypłacie części zysku akcjonariuszom. Warto pamiętać, że w przypadku opodatkowania spółki estońskim CIT i odwlekania w czasie momentu wypłaty zysku akcjonariusze mogą przez długi czas nie otrzymać dywidendy.

Prawem majątkowym jest również prawo do udziału w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki. Jeżeli spółka musi spłacić wierzytelności, mają one pierwszeństwo przed roszczeniami akcjonariuszy.

Do praw korporacyjnych zalicza się przede wszystkim prawo udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Poprzez oddawanie głosów akcjonariusze mogą wpłynąć na losy spółki. To, ile będzie głosów, jest uzależnione od liczby i rodzaju przysługujących akcji.

Prawem korporacyjnym jest też prawo poboru, czyli pierwszeństwo w nabyciu nowych akcji w razie ich emisji. Papiery wartościowe mogą być nabywane proporcjonalnie do liczby już posiadanych akcji.

Akcje mogą być klasyfikowane na kilka różnych sposobów:

• ze względu na sposób przenoszenia własności oraz opłatę papieru wartościowego wyróżnia się akcje imienne oraz na okaziciela;
• ze względu na formę pokrycia wyróżnia się akcje pieniężne oraz aportowe (niepieniężne);
• ze względu na uprawnienia akcjonariuszy wyróżnia się akcje zwykłe oraz uprzywilejowane.

Obok podziału formalnego osoby grające na giełdzie rozróżniają także akcje groszowe (ang. penny stocks) oraz blue chips. Akcje groszowe to papiery wartościowe emitowane przez spółki będące w gorszej sytuacji finansowej. Ich notowania są niestabilne, stąd często inwestycje przypominają spekulowanie. Z kolei blue chips to akcje renomowanych podmiotów o wysokiej płynności.

Cenę akcji można określać na kilka różnych sposobów – jako nominalną, rynkową i emisyjną. Te wartości nie muszą (i zwykle nie będą) się ze sobą pokrywać.

Z założenia akcje nabywają osoby inwestujące swój majątek w spółkę. W określonych przez prawo sytuacjach spółka może jednak nabywać własne akcje. Dzieje się to m.in.:

• w celu ich umorzenia;
• w drodze sukcesji uniwersalnej (np. w wyniku procesu M&A);
• w celu zapobieżenia wystąpieniu poważnej szkody bezpośrednio grożącej spółce.

Spółka, która nabyła własne akcje, nie może względem nich wykonywać praw udziałowych z wyłączeniem uprawnień do zbycia papierów wartościowych.