Akcjonariusz

Wybrane spółki prawa handlowego zwiększają swój potencjał gospodarczy poprzez emisję akcji, oferowanych zazwyczaj nieograniczonej grupie odbiorców na GPW. Dotyczy to:

• spółki akcyjnej;
• spółki komandytowo-akcyjnej;
• prostej spółki akcyjnej.

Emisja akcji ma na celu pozyskanie kapitału od inwestorów, którzy te akcje nabywają, licząc na dalszy rozwój ekonomiczny przedsiębiorcy i związane z tym profity.

Nabycie akcji jest równoznaczne z „własnością” części biznesu spółki, której cały kapitał odzwierciedlają papiery wartościowe. Daje również szereg przywilejów, które można podzielić na majątkowe i korporacyjne.

• Prawo do udziału w zyskach spółki - Podstawowym prawem majątkowym jest prawo do udziału w zyskach spółki. Jeżeli firma wypracuje zysk, walne zgromadzenie akcjonariuszy może podjąć decyzję o wypłacie części lub całości tego zysku (dywidendy) na rzecz akcjonariuszy. Akcje uprzywilejowane na płaszczyźnie udziału w zyskach dają prawo do nie więcej niż 150% bazowej dywidendy.
  
  
• Prawo poboru - Kolejnym prawem majątkowym jest prawo poboru. Jeżeli spółka podejmuje decyzję o emisji nowych akcji (w celu zdobycia kapitału), dotychczasowi akcjonariusze mają pierwszeństwo w ich nabyciu. Mogą zakupić maksymalnie tyle akcji, aby zachować dotychczasowy udział w majątku spółki. Dzięki temu zapobiega się tzw. rozwodnieniu kapitału.

  Jeżeli akcjonariusz nie złoży zapisu na nowe akcje lub nie zbędzie praw poboru na giełdzie (funkcjonują one jako samoistny papier wartościowy) wraz z upływem terminu zapisu traci taką możliwość. Jeżeli część akcjonariuszy nie skorzysta z prawa poboru, pozostali mogą wykonać dodatkowy zapis. W ten sposób mają szansę objąć więcej akcji (maksymalnie tyle, ile wynosi całkowita liczba akcji w emisji).

  Przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują możliwość pozbawienia akcjonariuszy prawa poboru poprzez walne zgromadzenie. W takiej sytuacji uchwałę o pozbawieniu prawa poboru opiniuje zarząd, proponując jednocześnie cenę emisji publicznej akcji.
  
  

• Prawo do majątku spółki - Prawo do majątku spółki w przypadku likwidacji dotyczy sytuacji, w których podmiot jest zmuszony zakończyć prowadzoną działalność gospodarczą. W pierwszej kolejności spłacani są wierzyciele, a następnie posiadacze akcji uprzywilejowanych do udziału w majątku polikwidacyjnym. Dopiero na samym końcu zaspokajani się akcjonariusze „zwykli”. Ze względu na przyjętą kolejność zawsze istnieje ryzyko, że wierzytelność akcjonariusza nie zostanie spłacona w całości.

Zasadniczym prawem korporacyjnym jest prawo do udziału w walnym zgromadzeniu, a tym samym wywieranie bezpośredniego wpływu na kierunek rozwoju spółki. Akcjonariusze, którzy posiadają przynajmniej 10%, mogą zażądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia.

Podczas walnych zgromadzeń akcjonariuszowi przysługuje też prawo głosu. Na akcję przypada jeden głos, a w przypadku akcji uprzywilejowanych – dwa głosy.

Każdy akcjonariusz może zażądać od członków zarządu spółki informacji dotyczących kwestii objętych porządkiem obrad walnego zgromadzenia. Jest to tzw. prawo do informacji. Zarząd odmawia udzielenia informacji w wyjątkowych okolicznościach (np. kiedy ich przekazanie mogłoby narazić spółkę na szkodę). W takiej sytuacji akcjonariusz może zaskarżyć decyzję członka zarządu do sądu rejestrowego.

Podstawowym obowiązkiem każdego akcjonariusza jest wpłata środków na kapitał zakładowy w wysokości odpowiadającej wartości nabytych akcji. Statut lub umowa może, ale nie musi, przewidywać dodatkowe obowiązki związane z konkretną akcją. Takim obowiązkiem jest np. realizowanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki (np. usług konsultacji podatkowych, usług reklamowych lub udzielanie porad prawnych).

W sytuacji, kiedy statut lub umowa nie przewidują dodatkowych świadczeń, akcja jest przede wszystkim wiązką przywilejów.

Akcjonariusz nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki. W przypadku spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej za zobowiązania wobec wierzycieli odpowiada sama spółka, ponieważ dysponuje podmiotowością prawną. W spółkach komandytowo-akcyjnych za zobowiązania odpowiadają komplementariusze.

Należy jednak pamiętać, że akcjonariusz ponosi ryzyko ekonomiczne związane z płynnością finansową spółki ograniczone do wysokości kapitału przeznaczonego na zakup akcji. W skrajnym przypadku, kiedy konieczne będzie ogłoszenie upadłości, akcjonariusz może stracić nawet wszystkie wniesione środki.