Blokada środków na koncie bankowym: rodzaje i objaśnienie

Blokada środków na rachunku bankowym (ang. blocked funds) polega na zabezpieczeniu przez bank określonej sumy przed dyspozycjami posiadacza konta. Ma ona charakter nieodwołalny, co oznacza, że osoba korzystająca z rachunku nie może złożyć wniosku o jej zniesienie.

Blokady najczęściej są używane jako zabezpieczenie wierzytelności. Mogą dotyczyć zarówno rachunków prowadzonych w walucie polskiej, jak i obcej.

Zakres blokady może być różny w zależności od tego, z jakiego powodu została ona ustanowiona. W przypadku zakupów opłaconych kartą pieniądze znikną z konta od razu, ale sam wydatek zostanie zamrożony do czasu jego rozliczenia (dlatego może pojawić się różnica między środkami bieżącymi a saldem). Z kolei blokada nałożona na polecenie komornika sądowego zdejmowana jest dopiero w momencie umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Blokada środków może nastąpić w różnych sytuacjach. Ogólna podstawa prawna blokady znajduje się w art. 50 ust. 1 Ustawy prawo bankowe, zgodnie z którym w umowie z bankiem mogą być zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami¹.

Poszczególne przypadki blokady będą jednak unormowanie w różnych miejscach. Dla przykładu, komornicze zajęcie rachunku reguluje kodeks postępowania cywilnego². Co oznacza blokada na rachunku w konkretnych przypadkach?

Z tymczasową blokadą środków na koncie masz do czynienia, kiedy wypłacasz gotówkę z bankomatu lub płacisz kartą za zakupy. W obu sytuacjach bank obniża kwotę dostępnych pieniędzy o wydatek, ale nie odejmie go od tzw. salda księgowego do czasu rozliczenia transakcji przez księgowość.

Płacąc regularnie kartą, możesz zauważyć, że stan konta (czyli dostępnych środków) oraz saldo księgowe mogą różnić się od siebie. Dotyczy to przede wszystkim zakupów robionych w weekendy, kiedy transakcje nie są księgowane w systemie. Oczywiście obie wartości powinny się ze sobą zrównać.

Jeżeli dla Twojego rachunku został przyznany limit odnawialny (podpisałeś z bankiem umowę debetową), faktycznie będziesz miał do dyspozycji więcej pieniędzy, niż widnieje na rachunku. Dodatkowa kwota odnawia się jednak dopiero po spłacie zadłużenia.

Podobnie wygląda kwestia karty kredytowej – z tą różnicą, że nie jest ona powiązana z kontem bankowym, ale funkcjonuje jako samodzielny produkt finansowy. W tym przypadku dostępność środków również jest limitowana przez spłatę wykorzystanej kwoty.

Blokada komornicza na koncie to jeden z rodzajów egzekucji wierzytelności pieniężnej. Polega ona na przesłaniu do banku, w którym dłużnik posiada rachunek, informacji o zajęciu określonej kwoty. W takiej sytuacji bank nie może wypłacać z rachunku sumy do wysokości zajętej wierzytelności. Komornik jednocześnie przesyła dłużnikowi odpis zawiadomienia skierowanego do banku.

Blokada konta bankowego przez komornika obliguje bank do przekazywania środków w walucie polskiej. A co, jeśli zajęto rachunek dla waluty obcej? Wtedy wypłata następuje w pieniądzu polskim po przeliczeniu należności według kursu kupna waluty obcej ogłoszonego przez NBP w dniu przekazania środków komornikowi.

Blokada środków na koncie przez komornika nie oznacza, że dłużnik traci wszystkie pieniądze niezbędne do życia. Przepisy wprowadzają zwolnienie spod zajęcia, które obejmuje kwotę stanowiącą 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę w przypadku rachunków rozliczeniowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych i lokat terminowych. Oznacza to, że dana suma nigdy nie zostanie zajęta przez komornika.

Warto jednak pamiętać, że wraz z wpłatą na rachunek środki finansowe tracą swoją tożsamość. Bank może więc ustanowić blokadę na koncie na polecenie komornika w obszarze wszystkich wpływów. Jeżeli dotyczy ona również świadczeń wyłączonych spod zajęcia, powinieneś skierować do komornika pismo o wyłączenie określonych kwot spod egzekucji.

Blokada komornicza znacząco obniża zdolność kredytową. Jeżeli chcesz ubiegać się o wsparcie w postaci kredytu lub leasingu, będziesz musiał liczyć się z niższym scoringiem.

Z blokadą rachunku mogą spotkać się również przedsiębiorcy, którzy ubiegają się o dotację na założenie działalności gospodarczej przyznawaną przez Powiatowe Urzędy Pracy. W tej sytuacji osoba fizyczna podpisuje z urzędem warunkową umowę w sprawie przyznania środków na rozwój firmy. Przesłanką bezzwrotności dotacji może być np. opłacanie składek społecznych i zdrowotnych przez 12 miesięcy oraz przedstawienie biznesplanu w określonym terminie.

Jako zabezpieczenie wykonania umowy urząd może wymagać ustanowienia blokady na rachunku bankowym, która obejmie wnioskowaną kwotę dofinansowania wraz z ustawowymi odsetkami. Po spełnieniu wymagań dla bezwarunkowego otrzymania wsparcia finansowego blokada na koncie jest zdejmowana.

Zablokowanie dostępu do zgromadzonych środków finansowych jest też możliwe w sytuacji wystąpienia uzasadnionego podejrzenia, że mają one związek z czynem niedozwolonym. Takie uprawnienie przysługuje:

• bankowi – na mocy art. 106a ust. 3, kiedy ustali on, że środki pochodzą lub mają związek z przestępstwem albo przestępstwem skarbowym;
• Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej – na mocy art. 87 ust. 1 Ustawy AML³, jeżeli określona transakcja czy wartości majątkowe mają związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu;
• prokuratorowi – w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa bankowego, Ustawy AML czy Ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym⁴;
• przewodniczącemu KNF – w przypadku naruszenia art. 39 ust. 1 Ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.

Z tego szczególnego uprawnienia mogą skorzystać również SKOK-i i szef Krajowej Administracji Skarbowej.

We wszystkich wymienionych przypadkach blokada powinna nastąpić do kwoty objętej podejrzeniem. Niektóre organy, jak np. GIIF, mogą nakazać zajęcie określonych wartości majątkowych. Czas trwania blokady różni się w zależności od podstawy prawnej (np. do 96 godzin w oparciu o Ustawę AML). W tym czasie instytucja zawiadamia organ ścigania, który musi podjąć decyzję o wszczęciu albo odmowie wszczęcia postępowania lub nakazać zwolnienie środków.

Blokada na rachunku bankowym to wszechstronne narzędzie, z którego banki mogą korzystać samodzielnie, a także na polecenie określonych organów. Znajduje zastosowanie zarówno do rozliczania bieżących transakcji i kontroli stanu konta posiadacza rachunku, jak i w szczególnych sytuacjach, kiedy konieczna okazuje się interwencja organów ścigania.

Pamiętaj, aby zawsze wyjaśnić z bankiem przyczynę blokady środków, jeżeli nie możesz powiązać jej np. z bieżącymi wydatkami.