Jakie funkcje AML pełni w sektorze bankowym i finansowym?
Celem wprowadzenia w globalnym obrocie procedur przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ang. Anti-money laundering/Counter-financing of terrorism) jest stworzenie mechanizmów, które pozwalają na śledzenie oraz wykrywanie podejrzanych transakcji i zgłaszanie ich do właściwych organów. W Polsce takim organem jest Generalny Inspektor Informacji Finansowej. W ten sposób państwa walczą z przemytem, finansowaniem działań przestępczych oraz oszustwami podatkowymi.
Osią, wokół której obracają się wszystkie mechanizmy wprowadzone w Ustawie AML, jest instytucja obowiązana. Pod tym pojęciem należy rozumieć podmioty zobowiązane do wdrożenia określonych procedur zwiększających bezpieczeństwo obrotu finansowego.
Pełen katalog instytucji obowiązanych jest bardzo szeroki i obecnie obejmuje 26 kategorii podmiotów. Wciąż powiększa się też o kolejne pozycje.
Obok typowych instytucji finansowych (np. banki krajowe i zagraniczne) procedura AML musi być stosowana m.in. przez towarzystwa ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, spółki prawa handlowego, a nawet kantory wymiany walut.
Ustawodawca nie określa, w jaki dokładnie sposób poszczególne instytucje obowiązane powinny wdrażać praktyki AML. Decyduje o tym sam podmiot, uwzględniając skalę i specyfikę prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Im większa jest dana instytucja obowiązana, tym surowiej będą traktowane ewentualne naruszenia postanowień ustawy.
Jakie obowiązki nakłada Ustawa AML na instytucje obowiązane?
Przepisy związane z Ustawą AML nakładają na instytucje szereg wymagań. Dla ułatwienia można podzielić je na kilka głównych grup.
Wymagania te obejmują:
- przeprowadzenie identyfikacji oraz sporządzenie oceny ryzyka AML/CFT, a także jej cykliczna aktualizacja;
- wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za zapewnienie zgodności w zakresie AML;
- stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego wobec klientów oraz beneficjentów rzeczywistych;
- opracowanie wewnętrznej procedury AML;
- gromadzenie informacji oraz wyników analiz i udostępnianie ich uprawnionym organom;
- przygotowanie procedury anonimowego zgłaszania naruszeń (tzw. whistleblowing).
Procedur AML mogą być stosowane wobec klienta lub beneficjenta rzeczywistego. Klientem jest podmiot, który korzysta z usług danej instytucji obowiązanej. Beneficjent rzeczywisty to osoba fizyczna, która sprawuje bezpośrednią kontrolę nad klientem. Będzie nim np. akcjonariusz większościowy lub założyciel fundacji rodzinnej.
Na czym polega działanie procedury AML w praktyce?
Z punktu widzenia klienta banku działanie AML może być mało widoczne, ponieważ z reguły ogranicza się do podpisania kilku oświadczeń, ewentualnie złożenia wyjaśnień dotyczących wysokiej kwoty przelewu.
Po drugiej stronie formalności jest znacznie więcej. Instytucje obowiązane wdrażają złożone systemy, które mają za zadanie wspomóc pracę działów compliance, zautomatyzować ocenę klienta oraz zakwalifikować go do określonej grupy według macierzy ryzyka. Muszą także szkolić swoich pracowników tak, aby byli oni w stanie zidentyfikować nielegalną transakcję lub środki pochodzące z działalności przestępczej i niezwłocznie podjąć odpowiednie działania.
Stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego jest trudne. Oprócz standardowej procedury ustawodawca dopuszcza możliwość zastosowania:
- zaostrzonych środków wobec określonej grupy klientów (np. osób dokonujących transakcji z krajami wysokiego ryzyka, które mają braki w zakresie wdrożenia procedury AML, np. Albania, Haiti, Filipiny);
- uproszczonych środków bezpieczeństwa (np. w stosunku osób będących rezydentami UE lub EFTA).
Relacja między AML a KYC
Jednym z najważniejszych elementów AML jest procedura KYC (ang. Know Your Customer). Jej celem jest identyfikacja i weryfikacja klienta oraz beneficjenta rzeczywistego. W ten sposób podejmowana jest decyzja o bezpieczeństwie współpracy z konkretnym podmiotem.
Procedura KYC ma na celu ustalenie takich kwestii, jak:
- tożsamość (w przypadku osób fizycznych) lub struktura własności i kontroli (w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych);
- ustalenie, czy dana osoba lub osoby dla niej najbliższe zajmują eksponowane stanowisko publiczne (są tzw. PEP, Politically Exposed Persons);
- ocena celu i charakteru stosunków gospodarczych;
- badanie źródeł pochodzenia wartości majątkowych posiadanych przez klienta.
Procedura Know Your Customer stanowi podstawowy środek bezpieczeństwa finansowego i z pewnością zetknąłeś się z nimi, ubiegając się w banku np. o kredyt hipoteczny.
Konsekwencje zaniedbań w zakresie AML
Realizacja obowiązków z zakresu AML w praktyce oznacza konieczność przygotowania obszernej dokumentacji, a także dodatkowe obowiązki zarówno dla pracowników sektora finansowego, jak i jego klientów. Uchybienia na tym tle mogą skutkować nałożenie kary finansowej nawet do wysokości równowartości 1 miliona euro.
