Jak rozumieć pojęcie portfela inwestycyjnego?
W najszerszym ujęciu portfel inwestycyjny można zdefiniować jako zbiór wszystkich aktywów inwestora. Ich zadaniem jest generowanie jak najwyższej stopy zwrotu, czyli inaczej – zarabianie. Czasami spotkasz się też z określeniem „koszyk inwestycyjny” lub „portfolio inwestycyjne”.
Stopa zwrotu może być podawana jako nominalna lub realna.
- W ujęciu nominalnym jest to całkowity zysk wygenerowany przez daną inwestycję.
- Realna stopa zwrotu uwzględnia korektę o inflację.
Dla inwestora znaczenie ma przede wszystkim realna stopa zwrotu. To ona określa, czy rzeczywiście udało Ci się zarobić, czy jedynie częściowo ochroniłeś pieniądze przed działaniem inflacji.
Jak planować inwestycje?
Zanim zaczniesz inwestować, powinieneś odpowiedzieć sobie na kilka pytań.
Odpowiedzi na te pytania pomogą Ci zrozumieć, jaki jest Twój profil ryzyka, określany też mianem apetytu na ryzyko. Każdy inwestor nieco inaczej podchodzi do tego tematu. Jedni wolą gromadzić majątek powoli, ale ryzykować odchylenia wartości portfela o kilka procent w skali miesiąca. Inni preferują wizję szybszego zysku nawet wtedy, gdy wahania w obrębie portfela wynoszą kilkadziesiąt procent dziennie.
W odpowiedzi na pytanie, jakim typem inwestora jesteś, pomoże Ci ankieta MIFID. Bez trudu znajdziesz ją np. na tej stronie mBanku. Jeśli zakładałeś rachunek maklerski, biuro z pewnością dało ci możliwość jej wypełnienia.
Horyzont czasowy inwestycji
Budując portfel inwestycyjny, zastanów się też nad horyzontem czasowym inwestycji. To czas, po jakim spodziewasz się zobaczyć zyski i chcesz zacząć czerpać z zarobionych pieniędzy.
Zdecydowana większość aktywów zyskuje na wartości z biegiem czasu, ale takie podejście do inwestowania wymaga cierpliwości i konsekwencji. W bliskiej perspektywie większość aktywów notuje zarówno wysokie wzrosty, jak i spadki.
Uważaj na inwestycje krótkoterminowe
Skupianie się na inwestycjach krótkoterminowych przypomina grę w kasynie. Dlaczego tak się dzieje?
- Nigdy nie wiesz, czy sprzedając (lub kupując) aktywa w danym momencie, nie straciłeś właśnie szansy na zysk lub nie trafiłeś na bessę.
- Jeśli decydujesz się na sprzedaż aktywów, bojąc się, że za chwilę trend zmieni kierunek, ryzykujesz, że tak się jednak nie stanie, a ty stracisz więcej lub zarobisz mniej, niż mógłbyś w dłuższym czasie.
Długi horyzont czasowy inwestycji to więcej pewności i mniej spekulacji. Spójrzmy na wykres SP500 w ujęciu 5-letnim.
Pod koniec grudnia 2019 r. wartość notowań sięgnęły 3 240 punktów. Dwa lata później wyniki wyniosły około 4 766 punktów, a w połowie marca 2024 – 5117 punktów (w międzyczasie zaliczając spadek wartości do 2190 i 3492 punktów). Tendencja jest więc trwała i rosnąca. Można przewidywać, że im dłużej zaczekasz, tym więcej zarobisz.
Co warto wiedzieć o dywersyfikacji portfela?
Istotę dywersyfikacji portfela inwestycyjnego dobrze opisał legendarny inwestor Warren Buffet, który powiedział: „Nigdy nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka”.
W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że w obrębie tej samej klasy aktywów (np. spółek paliwowych) występują takie same czynniki presyjne.
Dywersyfikacja to podstawowe narzędzie pozwalające na zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego.
Załóżmy, że wybrałeś spółki z trzech różnych sektorów:
- paliwowego, np. PKN Orlen;
- gamingowego, np. CD Projekt;
- budowlanego, np. Pekabex.
Nawet jeśli notowania PKN Orlen zaczną spadać „na łeb, na szyję”, istnieje mała szansa, że z pozostałymi aktywami stanie się to samo. Dlaczego?
Każdy sektor rynku rządzi się swoimi prawami. Aby jeszcze bardziej skorzystać z dywersyfikacji, możesz wykupywać aktywa należące do różnych klas, a nie tylko różne aktywa w obrębie tej samej klasy. Dobrym przykładem są np. surowce, które cechują się dużą zmiennością i złoto, którego wartość zmienia się bardzo wolno.
Jeśli będziesz miał już za sobą pierwsze doświadczenia z budowaniem portfela, możesz spróbować ograniczyć ryzyko poprzez taki dobór aktywów, których zmiany wartości będą się wzajemnie kompensowały. Takim połączeniem są np. spółki paliwowe oraz lotnicze. Kiedy pierwsze spadają, drugie zwykle zyskują. Dostrzeżenie tych zależności wymaga jednak sporo praktyki.
Czy istnieje granica dywersyfikacji?
Możesz zastanawiać się, czy inwestowanie pieniędzy w bardzo wiele różnych aktywów przyczyni się do maksymalizacji zysku i minimalizacji ryzyka. Niestety zasada różnicowania koszyka nie jest taka prosta. Rozdrabniając aktywa, możesz „przedobrzyć” (to zjawisko określa się jako over-diversification).
W teorii inwestowania wyznacza się często próg zróżnicowania aktywów, którego przekroczenie powoduje, że zaczyna spadać potencjalna stopa zwrotu. Nie spada za to ryzyko związane z inwestowaniem.
Z jakich aktywów warto zbudować portfel inwestycyjny?
Przeczytałeś już wcześniej, że portfel może być zbudowany z wielu różnych aktywów. Przyjrzyjmy się teraz wybranym spośród nich.
Akcje
Akcje odwzorowują udział kapitałowy w przedsiębiorstwie. Można powiedzieć, że nabywając akcje, kupujesz „część spółki”, a dokładniej zyskujesz wiązkę praw związaną ze statusem akcjonariusza. Takim uprawnieniem jest np. wypłata dywidendy albo prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu.
Akcje cechują się wysoką płynnością, ale ich wartość jest też podatna na zmiany rynkowe.
Obligacje
Obligacje to dłużne papiery wartościowe. Działają w ten sposób, że sprzedając je, emitent zaciąga dług u nabywcy. Po upływie określonego czasu ten dług jest spłacany, czyli emitent odkupuje obligację za kwotę sprzedaży powiększoną o oprocentowanie. Wyjątkiem są obligacje zerokuponowe, emitowane bez oprocentowania, ale za to z dyskontem.
W praktyce można wyróżnić obligacje skarbowe, samorządowe oraz korporacyjne.
Fundusze inwestycyjne
Kupując jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, powierzasz swoje pieniądze firmie, która będzie je inwestowała według określonej polityki, podczas gdy ty możesz liczyć na stopę zwrotu z takiej inwestycji. Przykładem funduszu jest inPZU Akcje Sektora Informatycznego
Exchange Traded Funds (EFT)
Określane w skrócie jako ETF, stanowią rodzaj funduszu inwestycyjnego (tzw. fundusz indeksowy), którego polityka inwestycyjna replikuje zachowanie określonego indeksu giełdowego, np. S&P500 czy Stoxx Europe 600. Wyróżniają się znacznie niższym poziomem ryzyka niż akcje. Jednocześnie pozwalają nadążyć za zmieniającym się rynkiem bez konieczności kupowania wszystkich aktywów, o które oparty jest dany indeks.
Zarządzanie portfelem i ryzyka inwestycyjne
Portfel inwestycyjny powinien być regularnie analizowany i odświeżany – tak, abyś mógł dopasować go do aktualnej koniunktury i swoich oczekiwań. Jedna ze strategii zarządzania portfolio aktywów, tzw. analiza portfelowa, zakłada także dostosowanie struktury koszyka w celu zadbania o właściwą alokację aktywów.
Takie działanie określa się jako rebalancing. Pozwala ono zabezpieczyć się przed nadmiernym ryzykiem, choć wymaga bieżącego śledzenia sytuacji rynkowej.
Zaleca się, żeby rebalancingu nie przeprowadzać zbyt często, ponieważ jest to działanie skomplikowane i czasochłonne. Staraj się zbudować swój portfel tak, aby móc zarządzać nim skutecznie raz na jakiś czas (np. kilka miesięcy). Codzienne sprawdzanie wyników finansowych niepotrzebnie zajmuje twój czas.
Psychologia inwestowania
Aby inwestować skutecznie, musisz trzymać nerwy na wodzy. Psychologią inwestowania zajmują się finanse behawioralne. Specjaliści wyodrębniają wiele różnego rodzaju błędów myślowych (ang. cognitive and emotional investing biases), których popełnienie może negatywnie wpłynąć na wynik inwestycji.
Wśród nich można wymienić:
- złudzenie kontroli;
- efekt potwierdzenia;
- błąd zakotwiczenia;
- wrażenie utopionych kosztów;
- błąd wrażliwości na straty.
Podstawy strategii inwestycyjnych
Jeśli chcesz osiągnąć długoterminowe zyski, zamiast podchodzić do inwestowania jak do gry w kasynie, powinieneś opracować zwartą strategię i trzymać się jej w miarę możliwości. Działania na rynku inwestycyjnym można dzielić na:
- krótko- i długoterminowe, jeśli kryterium jest horyzont czasowy, w jakim oczekujesz określonych efektów finansowych;
- aktywne i pasywne – w pierwszym przypadku inwestor wyszukuje aktywa, które w danym momencie mają niską wartość, i sprzedaje je, kiedy mają wartość wysoką; inwestowanie pasywne polega na zakupie jednostek funduszy inwestycyjnych lub ETF;
- oparte na analizie technicznej lub fundamentalnej – pierwsza z nich polega na ocenie wykresów giełdowych i poszukiwaniu trendów oraz formacji; druga to analiza dokumentacji finansowej spółki i wskaźników ekonomicznych.
Prawne i podatkowe aspekty inwestycji
Osiąganie zysków z inwestycji to nie wszystko. Każda zarobiona złotówka podlega opodatkowaniu i to dwukrotnie – podatkiem dochodowym PIT oraz podatkiem od zysków kapitałowych. Jeśli chcesz wyliczyć obiektywny zysk z inwestycji, musisz je wziąć pod uwagę.
Istnieją sposoby na to, aby uniknąć opodatkowania lub odsunąć je w czasie. Jest nim np. konto IKE lub IKZE. Inwestowanie wiąże się też z obowiązkiem rozliczenia podatkowego zysków.
Dlaczego wiedza o portfelu inwestycyjnym jest ważna?
Świadomość tego, jakie aktywa chcesz umieścić w swoim portfelu i jak chcesz nim zarządzać, pozwoli ci lepiej planować działania i wygenerować większy zysk. Bez tego inwestowanie w większym stopniu przypomina czyste spekulacje.
Dodatkowo, zrozumienie wpływu globalnych trendów ekonomicznych i politycznych na rynki finansowe może znacząco poprawić Twoje zdolności do przewidywania zmian w wartości aktywów i odpowiednio reagowania na nie. Poznanie różnych technik zarządzania ryzykiem oraz umiejętność dostosowywania strategii inwestycyjnej do bieżących warunków rynkowych pomogą osiągać coraz lepsze rezultaty.
