Co to jest indywidualne konto emerytalne?

Indywidualne konta emerytalne to jedna z dostępnych form oszczędzania w ramach tzw. trzeciego filaru. Ich największą zaletą jest możliwość zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych. IKE ma postać rachunku prowadzonego przez:

• banki (np. Pekao S.A., BNP Paribas);
• fundusze inwestycyjne (np. NN Investment Partners TFI);
• zakłady ubezpieczeń (np. UNIQUA TFI, TFI PZU);
• domy maklerskie.

IKE zostały wprowadzone na mocy ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego¹. Korzystanie z IKE jest całkowicie dobrowolne. Polega na gromadzeniu środków, za pomocą których podmiot zarządzający będzie inwestował, będąc zobowiązanym do wypłaty świadczenia osobie uprawnionej po spełnieniu ustawowych przesłanek.

Można powiedzieć, że konta IKE to sposób na zapewnienie sobie drugiej emerytury. Różnica polega na tym, że w przypadku umów o pracę wysokość składek pozostaje w stałej relacji do wynagrodzenia. W IKE to sam oszczędzający decyduje, w jakie aktywa chce inwestować i jakie kwoty będzie odkładał.

W pierwszej kolejności powinieneś zastanowić się nad preferowanym sposobem oszczędzania. Do wyboru są m.in. obligacje skarbu państwa, lokaty bankowe, fundusze inwestycyjne oraz inwestowanie na giełdzie. Zasięgnij porady pracownika instytucji co do zalet, wad i ryzyka związanych z wyborem konkretnych rozwiązań.

Kolejnym krokiem jest zawarcie umowy o prowadzenie IKE przez wybrany podmiot, np. bank lub dom maklerski.

Pamiętaj, że każda instytucja kieruje się swoją polityką inwestycyjną oraz stosuje indywidualną siatkę marż i opłat. Przed wyborem konta IKE porównaj ze sobą różne oferty, aby znaleźć najlepiej dopasowaną do Twoich potrzeb.

Więcej informacji na temat umowy o prowadzenie konta IKE znajdziesz na stronie: https://www.gov.pl/web/rodzina/co-trzeba-zrobic-by-zalozyc-ike. Pamiętaj jednak, że sama umowa to nie wszystko. Zapoznaj się również z Ogólnymi Warunkami Umowy. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem poszczególnych zapisów lub OWU, skorzystaj z pomocy prawnika. Dzięki temu będziesz miał pewność, że wszystko jest dla Ciebie jasne.

Indywidualne konto emerytalne to rozwiązanie dla osób, które ukończyły 16. rok życia. Do osiągnięcia przez nie pełnoletniości funkcjonalność tego rozwiązania jest jednak ograniczona (m.in. wpłaty środków mogą pochodzić wyłącznie z wynagrodzenia z umowy o pracę).

Środki zgromadzone na koncie emerytalnym podlegają dziedziczeniu, są też zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Spadkobierca może podjąć decyzję, czy chce je od razu wypłacić, czy woli przetransferować fundusze na własne, indywidualne konto.

Dysponent środków może również wyłączyć ogólne zasady dotyczące dziedziczenia poprzez wskazanie osoby lub osób, którym środki będą przysługiwały w razie jego śmierci. Dyspozycję w każdym czasie można zmienić lub wycofać.

IKE działają niezależnie od PPE, dlatego możesz gromadzić środki na obu rachunkach jednocześnie.

W przeciwieństwie do zwykłego rachunku bankowego nie ma możliwości utworzenia wspólnego IKE dla współmałżonków. Każdy z nich może jednak posiadać indywidualne konto emerytalne.

Konta IKE nie są zaprojektowane do szybkiego gromadzenia na nich dużych sum, ale do regularnego odkładania niewielkich kwot. Zapewnieniu równowagi służy mechanizm rocznego limitu wpłat. Jak to działa?

Począwszy od 2009 r. na konto IKE co roku można wpłacić maksymalnie 300% prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Kwota limitu jest więc co roku automatycznie waloryzowana, ale nie może być niższa niż w roku ubiegłym.

W 2021 r. limit wpłat na IKE wyniósł 15 777,00 zł. W roku 2022 to już 17 766,00 zł.

Wszystkie wpłaty na konta emerytalne dokonywane są wyłącznie w formie pieniężnej. Wyjątkiem są jedynie domy maklerskie, które mogą dokonywać wpłat w formie papierów wartościowych.

Jeżeli uznasz, że IKE nie jest atrakcyjnym rozwiązaniem, zawsze możesz wycofać zgromadzone na nim środki. Będziesz wtedy musiał zapłacić 19% podatek od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki).

Masz prawo wycofać całość lub część zgromadzonych środków, przy czym zwrot częściowy jest możliwy jedynie w sytuacji, kiedy dana część środków pochodzi z Twoich wpłat. Nie możesz więc np. wyłączyć ze zwrotu kapitału przeniesionego z PPE.

Jeżeli na konto emerytalne wpłacane są środki z programu emerytalnego, instytucja prowadząca IKE ma obowiązek przekazać do ZUS-u równowartość 30% składek podstawowych wyliczonych na podstawie art. 24 Ustawy o pracowniczych planach emerytalnych². Ta kwota to nie jest kolejny podatek. Wróci do Ciebie poprzez zaewidencjonowanie na subkoncie emerytalnym w ZUS-ie.

Wypłata środków z konta emerytalnego dotyczy przede wszystkim osób, które ukończyły 60. rok życia. Jeżeli nabyłeś uprawnienia emerytalne wcześniej, wypłata jest możliwa po ukończeniu 55. roku życia. Inaczej stracisz prawa do ulgi podatkowej (zwolnienia z podatku od dochodów z zysków kapitałowych) i będziesz musiał go zapłacić.

Wiek to niejedyna przesłanka, która uprawnia Cię do wypłaty zgromadzonych środków. Ustawodawca wprowadził również dodatkowe warunki, które trzeba spełnić. Są to:

• wpłaty na konto emerytalne w co najmniej 5 dowolnych latach kalendarzowych;
• wpłaty na IKE więcej niż połowy wartości w ciągu dowolnych 5 lat przed złożeniem wniosku o dokonanie wypłaty (środki nie mogą pochodzić w większej części np. z transferu z PPE).

Ustawa o koncie emerytalnym nie wprowadza maksymalnego wieku, do jakiego może zostać dokonana wypłata, ale w stosunku do wybranych roczników stosowane są preferencyjne warunki korzystania z IKE. Wypłata może być dokonana po upływie okresu:

• 3-letniego dla osób urodzonych do 31 grudnia 1945 r.;
• 4-letniego dla osób urodzonych między 1 stycznia 1946 r. a 31 grudnia 1948 r.

Okres liczony jest dla kolejnych lat wpłat środków na IKE. Pozostałe osoby muszą wpłacać pieniądze na rachunek przez co najmniej 5 lat.

Do Ciebie należy również decyzja, w ilu transzach otrzymasz wypłatę. Pieniądze zgromadzone na koncie emerytalnym mogą być wypłacone jednorazowo albo w ratach, przy czym pierwsza wypłata powinna nastąpić najpóźniej w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku. Masz także możliwość wskazania konkretnego dnia, w którym ma nastąpić przekazanie środków.

Pamiętaj, że IKE nakłada określone ograniczenia, jeżeli chodzi o gromadzenie środków. Przede wszystkim rozpoczęcie wypłaty ratalnej sprawia, że nie możesz już dłużej przekazywać pieniędzy na dane konto emerytalne.

Warto również wiedzieć, że zwolnienie podatkowe przewidziane dla konta IKE przysługuje tylko raz.

Od indywidualnych kont emerytalnych (IKE) należy odróżnić indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE). W tym drugim przypadku powstaje możliwość obniżenia podstawy opodatkowania poprzez odliczenie środków zgromadzonych na IKZE.

Podobnie jak w przypadku IKE nie ma tutaj podatku Belki, ale podczas wypłaty środki z IKZE są opodatkowane 10-procentowym podatkiem dochodowym. Środki na IKZE również podlegają dziedziczeniu lub mogą zostać przekazane określonej osobie.

Zarówno konta IKE, jak i IKZE mogą stanowić zabezpieczenie dla zaciąganego kredytu i bank bierze je pod uwagę przy wyliczaniu zdolności kredytowej.