Czym są formy opodatkowania?
Przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który zakłada jednoosobową działalność gospodarczą, a także wspólnik spółki cywilnej, jawnej i partnerskiej, mają obowiązek wyboru jednej z form opodatkowania. Te formy określają stawki i warunki, na jakich firma będzie rozliczała się z podatku PIT.
Obecnie w Polsce dostępne są cztery formy opodatkowania:
- zasady ogólne;
- podatek liniowy;
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych;
- karta podatkowa.
Nie zawsze jako przedsiębiorca będziesz mógł wybrać dowolną formę opodatkowania. W określonych sytuacjach ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest niedostępny, podobnie jak karta podatkowa. Podstawowym modelem opodatkowania jest skala podatkowa (tzw. zasady ogólne). Przedsiębiorca, który nie wybierze żadnej innej formy rozliczania, będzie rozliczał się właśnie na tej podstawie.
Podatnik ma możliwość zmiany formy opodatkowania w trakcie prowadzenia działalności. W tym celu musi złożyć Naczelnikowi Urzędu Skarbowego pisemne oświadczenie:
- do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, kiedy uzyskał pierwszy przychód z działalności gospodarczej;
- do końca roku, jeżeli pierwszy przychód uzyskał w grudniu danego roku.
Inne terminy obowiązują dla podatników rozliczających się na karcie podatkowej, ale nie będziemy się na niej skupiali. Jest to forma, którą rząd stopniowo wycofuje z obrotu.
Czym różnią się między sobą poszczególne formy opodatkowania?
Poniżej znajdziesz krótkie zestawienie, które pozwoli ci porównać ze sobą każdą z czterech dostępnych form opodatkowania.
Zasady ogólne
Opodatkowanie na zasadach ogólnych jest dostępne dla wszystkich osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą niezależnie od rodzaju prowadzonego biznesu.
Nie ma tutaj limitu dochodów, więc niezależnie od tego, ile zarobisz, podatek zawsze będzie obliczany według tych samych stawek, czyli 12% (przy dochodach do 120 tysięcy złotych) i 32% (od nadwyżki dochodów ponad 120 tysięcy złotych).
Przykład
Główną zaletą opodatkowania na zasadach ogólnych jest możliwość opodatkowania w jednym zeznaniu dochodów z różnych źródeł. Wybór tej formy opodatkowania pozwala też na korzystanie z wielu różnych ulg, np. IP BOX, na robotyzację czy na ekspansję lub rozwój.
Zasady ogólne są dobrym wyborem dla osób, które dopiero zaczynają działalność gospodarczą albo liczą na skorzystanie z różnego rodzaju ulg podatkowych
Podatek liniowy
Opodatkowanie liniowe polega na tym, że niezależnie od wysokości dochodu stawka podatkowa wynosi 19%. Brak progresji to zaleta przede wszystkim dla przedsiębiorców liczących na wysokie dochody.
W podatku liniowym nie masz dostępu do wszystkich ulg. Odpada możliwość rozliczania dochodu przedsiębiorcy razem z dochodami współmałżonka. W przypadku tego rozwiązania małżonkowie muszą złożyć dwa odrębne zeznania podatkowe. Z podatku liniowego nie skorzystają też przedsiębiorcy, którzy wykonywali prace na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy w danym lub poprzednim roku podatkowym.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt jest specyficzną formą opodatkowania. Pomimo że dotyczy PIT, opodatkowaniu podlega w nim przychód, a nie dochód. Oznacza to, że jako przedsiębiorca nie masz możliwości obniżenia przychodu o koszty jego uzyskania.
W zamian przedsiębiorca otrzymuje atrakcyjne stawki podatkowe, często znacznie niższe niż przy zasadach ogólnych i podatku liniowym. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych powinni wybrać przedsiębiorcy, którzy mają niewielkie koszty uzyskania przychodu.
Najkorzystniej opodatkowana jest działalność rolnicza (2% lub 3%). Z atrakcyjnej stawki korzystają też firmy budowlane (5,5%) oraz związane z branżą IT (12%).
Nie wszystkie rodzaje działalności gospodarczej mogą być rozliczane w ten sposób. Wyłączenia dotyczą m.in.:
- handlu częściami samochodowymi;
- prowadzenia apteki;
- wytwarzania wyrobów objętych podatkiem akcyzowym.
Możliwość jest wyłączona również w przypadku działalności, której przychody w ubiegłym roku podatkowym przekroczyły równowartość kwoty 2 milionów euro. Kurs euro jest obliczany jako średni kurs podawany przez NBP na pierwszy roboczy dzień października ubiegłego roku.
Jeżeli choć część twoich dochodów będzie wyłączona z ryczałtu, nie będziesz mógł wybrać tego rodzaju opodatkowania. Podobnie jak przy opodatkowaniu liniowym firma nie skorzysta z ryczałtu również wtedy, gdy świadczy usługi na rzecz obecnego lub byłego pracodawcy.
Przykład
Pan Piotr w 2022 roku prowadził warsztat samochodowy i rozliczał się w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Z początkiem 2023 roku poszerzył profil działalności, dodając jako PKD sprzedaż części do samochodów osobowych. Z tą chwilą traci prawo do rozliczania ryczałtem i automatycznie przechodzi na zasady ogólne.
Karta podatkowa
Karta podatkowa to uproszczona forma opodatkowania, która nie może być już wybierana przez nowych przedsiębiorców. Prawo do rozliczania w ten sposób mają wyłącznie firmy, które kontynuują opodatkowanie kartą po 2022 roku. Jeżeli dopiero planujesz założyć działalność gospodarczą, to rozwiązanie cię nie dotyczy.
Gdzie znajdziesz więcej informacji na temat form opodatkowania?
Poniżej znajdziesz linki do rządowych zasobów informacji o poszczególnych formach opodatkowania. Możesz też zasięgnąć porady w dowolnym urzędzie skarbowym.
