Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) to organ powołany do sprawowania kontroli nad podmiotami szeroko rozumianego rynku finansowego. Została utworzona w 2006 r. na mocy Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Początkowo przejęła zadania zlikwidowanych Komisji Giełdy Papierów Wartościowych oraz Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. Obecnie zakres jej działania jest znacznie szerszy i obejmuje ponad 20 różnych ustaw z kilku sektorów.

Komisja Nadzoru Finansowego jest odpowiedzialna za zapewnienie prawidłowości funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności i bezpieczeństwa.

Choć sama KNF nie ma możliwości kreowania aktów prawa powszechnie obowiązującego, bardzo często publikuje opracowania dotyczące poszczególnych elementów rynku finansowego, które pełnią funkcję edukacyjną i wyjaśniająca dla jego uczestników.

Wśród głównych zadań KNF wymienia się kilka rodzajów działalności: udzielanie licencji i zezwoleń, funkcje regulacyjne i kontrolne, a także dyscyplinowanie uczestników rynku.

KNF wydaje m.in. zezwolenie na utworzenie banku, domu maklerskiego lub funduszu inwestycyjnego, a także świadczenie usług płatniczych w formie Krajowej Instytucji Płatniczej. Komisja jest odpowiedzialna też za prowadzenie rejestrów sektorowych, np. rejestru ERUP, gdzie znajdują się podmioty świadczące usługi płatnicze czy rejestru instytucji pożyczkowych.

Regulacja rynku polega przede wszystkim na określaniu wymogów ostrożnościowych dla podmiotów operujących w sektorze finansowym. To określanie minimalnych standardów bezpieczeństwa, których przestrzeganie ma zapewnić minimalizację ryzyka finansowego i organizacyjnego prowadzonej działalności.

Komisja ma możliwość przeprowadzania kontroli w siedzibach firm objętych jej nadzorem. Kontrole prowadzone są co do zasady z urzędu. Oznacza to, że złożenie indywidualnej petycji lub skargi nie spowoduje inicjacji działań nadzorczych. Wszystkie zgłoszenia są jednak analizowane i mogą doprowadzić do wszczęcia postępowania z urzędu.

Przy KNF działa też sąd polubowny, który zajmuje się rozpatrywaniem sporów między uczestnikami rynku finansowego oraz między jego uczestnikiem a odbiorcą usługi – pod warunkiem że obie strony wyrażą zgodę na takie postępowanie.

Funkcja dyscyplinująca polega na możliwości nakładania różnego rodzaju kar na podmioty objęte nadzorem KNF. Może to być sankcja pieniężna, ale także kara innego rodzaju, jak np. nakazanie zmodyfikowania przekazu reklamowego, ograniczenie zakresu świadczonych usług, a w ostateczności nawet wycofanie licencji na prowadzenie określonego rodzaju działalności gospodarczej. Poszczególne ustawy sektorowe przewidują konkretne rodzaje sankcji.

Na swojej stronie Komisja publikuje też listę ostrzeżeń publicznych. To obszerna tabela zawierająca informacje o postępowaniach sądowych, które toczą się wobec podmiotów nadzorowanych w związku z naruszeniem obowiązujących przepisów. Każdy indywidualny uczestnik rynku, który planuje np. zacząć przygodę z inwestowaniem na giełdzie i zakupić akcje lub rozważa współpracę z kontrahentem, powinien sprawdzić, czy danego podmiotu nie ma na liście KNF.

Komisja Nadzoru Finansowego składa się z 13 osób, w tym przewodniczącego, 3 zastępców oraz 9 członków. Przewodniczący jest powoływany na 5-letnią kadencję przez prezesa Rady Ministrów. Powołuje on również zastępców na wniosek przewodniczącego.

W 2023 r. upływa kadencja obecnego przewodniczącego KNF – Jacka Jastrzębskiego.

KNF nadzoruje działalność podmiotów wchodzących w skład rynku finansowego. W jego ramach można wyróżnić przede wszystkim:

• podmioty sektora bankowego, w tym m.in. banki komercyjne, hipoteczne, państwowe i spółdzielcze;
• podmioty rynku kapitałowego, m.in. emitenci akcji na rynku regulowanym i w Alternatywnym Systemie Obrotu, doradcy inwestycyjni, maklerzy papierów wartościowych;
• podmioty rynku ubezpieczeniowego – krajowe zakłady ubezpieczeń i reasekuracji, oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń;
• podmioty rynku emerytalnego, głównie pracownicze i dobrowolne fundusze emerytalne;
• podmioty rynku usług płatniczych, w tym m.in. Małe Instytucje Płatnicze, Krajowe Instytucje Płatnicze, przedsiębiorcy telekomunikacyjni, instytucje pieniądza elektronicznego;
• pośredników kredytowych.

Monitorując trendy rynkowe oraz wydarzenia na arenie krajowej i międzynarodowej, Komisja Nadzoru Finansowego co pewien czas publikuje tzw. listy pasterskie. Przykładem takiego dokumentu jest np. wystąpienie z 27 stycznia 2020 r. skierowane do Rad Nadzorczych i Zarządów podmiotów objętych Metodyką czy Uchwała w sprawie okoliczności istotnych dla oceny rękojmi w sprawach z zakresu rynku finansowego w związku z agresją Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy.

Zadaniem listów pasterskich jest ujednolicenie praktyki podmiotów działających w określonym sektorze bez sięgania po narzędzia dyscyplinujące takie jak sankcje finansowe. Choć z formalnego punktu widzenia wystąpienia przewodniczącego KNF nie mają charakteru wiążącego, w praktyce oczekuje się, aby adresaci zastosowali przekazane wytyczne.