Inflacja

Inflacja oznacza wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce, a konsekwencji spadek wartości nabywczej pieniądza. Na czym polega zjawisko inflacji i czy na co dzień jest ono dostrzegalne?

Definicja inflacji określa ją jako systematyczny i globalny wzrost cen towarów i usług w gospodarce w stosunku do poprzedniego roku. Nie chodzi zatem o wzrost jednorazowy ani o lokalne wahania cenowe. Wskutek zwiększenia cen następuje spadek wartości pieniądza fiducjarnego (czyli tego, z którego korzystamy na co dzień).

Inflację można wyrażać za pomocą kilku parametrów. Najpopularniejsze z nich to CPI (ang. Consumer Price Index) oraz PPI (ang. Product Price Index). Pierwszy odnosi się do tzw. koszyka dóbr, który ma zaspokoić potrzeby przeciętnego obywatela (zawiera on m.in. żywność i napoje bezalkoholowe, alkohol i wyroby tytoniowe, odzież i używki, edukację, transport). Drugi określa ceny towarów w przemyśle. Zarówno CPI, jak i PPI są cyklicznie publikowane przez GUS. Znajdziesz je pod adresem: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-w-czerwcu-2022-roku,2,128.html.

Od pojęcia inflacji (wzrostu cen) należy odróżnić:

• deflację – spadek poziomu cen w gospodarce;
• reflację – zespół działań rynkowych zmierzających do pobudzenia gospodarki po okresie załamania gospodarczego;
• dezinflację – określa spadek tempa poziomu inflacji.

Inflacja jest zjawiskiem powszechnym na świecie i sama w sobie nie musi jeszcze oznaczać zapowiedzi katastrofy gospodarczej. Państwo powinno jednak realizować politykę monetarną tak, aby kontrolować jej poziom i w odpowiedniej chwili podejmować działania zaradcze.

Narodowy Bank Polski od 2004 r. deklaruje prowadzenie spójnej polityki pieniężnej, która zakłada osiągnięcie długoterminowego celu inflacyjnego na poziomie 2,5% z możliwym symetrycznym odchyleniem o 1%. Dla porównania w USA i Japonii cel inflacyjny to ok. 2%. Oznacza to, że nawet banki centralne przewidują stopniowy, choć powolny i kontrolowany spadek wartości pieniądza.

Utrzymanie długofalowego celu inflacyjnego zakłada istnienie stabilnego systemu finansowego oraz zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Im więcej w gospodarce jest zdarzeń, które odbiegają od tych założeń, tym inflacja będzie wyższa i trudniejsza do kontrolowania.

Przyczyn inflacji jest bardzo wiele. Do najistotniejszych spośród nich można zaliczyć:

• kreację pieniądza przez banki w ilości niedopasowanej do wzrostu gospodarczego;
• zbyt szybko rosnący popyta na dobra i usługi (tzw. popyt zagregowany);
• realizacja skrajnie populistycznych postulatów przez rządzących (niekiedy określana mianem rozdawnictwa społecznego lub transferem socjalnym);
• realizacja zbyt wielu inwestycji z budżetu państwowego w jednym czasie;
• zmianę cen surowców na rynkach globalnych;
• zbyt łatwą dostępność kredytów;
• czynniki losowe (np. długotrwała susza, konflikt zbrojny).

Z nadmiernie rosnącą inflacją bank centralny może walczyć na kilka sposobów. Jednym z podstawowych jest podnoszenie stóp procentowych. Powoduje to zmniejszenie dostępności kredytów, a co za tym idzie – spadek tempa zadłużania się społeczeństwa. Warunkiem spadku inflacji jest równoczesne ograniczenie konsumpcji przez gospodarstwa domowe.

Innym mechanizmem są tzw. operacje otwartego rynku (ang. open market operations), polegające na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi. W ten sposób bank centralny ma możliwość oddziaływania na wielkość rezerw gotówkowych oraz podaż pieniądza w gospodarce. Bezpośrednio przekłada się to na płynność banków komercyjnych i może przyczynić się do zmniejszenia inflacji.

Zjawiska inflacji nie można ocenić jednoznacznie negatywnie. Z jednej strony powoduje ona mniejsze zaufanie społeczeństwa do pieniądza fiducjarnego, co sprawia, że szukamy innych metod lokowania kapitału. Bezpośrednim skutkiem jest spadek wartości nabywczej pieniądza i wzrastające ceny.

Z drugiej strony niewielka i kontrolowana inflacja zapewnia stabilny rozwój gospodarczy. Pozwala na przewidywanie zmian cen (kupowanie po niskich cenach oraz sprzedaż po wysokich) i długoterminowe plany inwestycyjne.

Wysoka inflacja spowalnia jednak gospodarkę – przedsiębiorcy mniej chętnie realizują nowe inwestycje i trudniej im oszacować zysk z podejmowanych aktywności. Jednoczesne utrzymywanie stóp procentowych na wysokim poziomie sprawia, że finansowanie staje się trudniej dostępne, a otrzymane pieniądze – mniej warte. Doraźnie skutki inflacji widoczne są poprzez wzrost cen podstawowych dóbr konsumpcyjnych, cen w lokalach usługowych itp.

Inflacja może być szczególnie szkodliwa, kiedy jej wzrost jest nierównomierny i dotyczy dóbr pierwszej potrzeby takich jak paliwo lub surowce energetyczne.