Jak przebiega blokada konta przez komornika i co warto o niej wiedzieć?

Komornik może zająć wyłącznie środki zgromadzone na:

• rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym (popularny ROR);
• rachunku oszczędnościowym;
• terminowej lokacie oszczędnościowej.

Zajęcie konta przez komornika zostało dokładnie opisane w Ustawie kodeks postępowania cywilnego¹, w art. 889 i kolejnych. Proces zajęcia rachunku przebiega dwuetapowo.

• Komornik zawiadamia bank, w którym dłużnik posiada rachunek, o zajęciu. Jednocześnie wzywa, aby instytucja nie dokonywała wypłat z danego konta do wysokości zajętej wierzytelności bez zgody komornika oraz zawiadomiła go o przeszkodzie w przekazaniu zajętej kwoty (np. kradzież środków z rachunku).
• Komornik zawiadamia dłużnika o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego, doręczając mu odpis zawiadomienia skierowanego do banku.

Zajęciu podlegają zarówno rachunki prowadzone w walucie polskiej, jak i obcej. W tym drugim przypadku kwota przekazana komornikowi przez bank wyliczana jest w walucie polskiej na podstawie kursu jej kupna ogłoszonego przez NBP w dniu egzekucji.

Pamiętaj, że komornik zajmuje konto, a nie ulokowane na nim środki. Oznacza to, że blokada konta przez komornika obejmuje nie tylko pieniądze, które znajdowały się na rachunku w chwili zajęcia, ale także te wpłacone później. Egzekutor może też zająć wiele rachunków bankowych, niekoniecznie prowadzonych w tym samym banku.

Jeżeli wierzyciel wskazał we wniosku o wszczęcie egzekucji konkretny numer rachunku bankowego, komornik zadziała bardzo szybko. Konto zostanie zajęte już w kilka dni po wszczęciu postępowania. Inaczej wygląda sytuacja, kiedy organ egzekucyjny sam musi ustalać, w którym banku (lub bankach) dłużnik ma założone rachunki.

Jeżeli wierzyciel wskazał we wniosku o wszczęcie egzekucji konkretny numer rachunku bankowego, komornik zadziała bardzo szybko. Konto zostanie zajęte już w kilka dni po wszczęciu postępowania. Inaczej wygląda sytuacja, kiedy organ egzekucyjny sam musi ustalać, w którym banku (lub bankach) dłużnik ma założone rachunki.

Konieczne jest wtedy skierowanie zapytania do Krajowej Izby Rozliczeniowej lub Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych. Komornicy rzadko wysyłają prośby o udzielenie informacji do konkretnych instytucji. Takie działanie jest zbyt czasochłonne.

Obecnie wykorzystuje się w tym celu system OGNIVO. Dzięki niemu komornik może zdobyć niezbędne dane w ciągu kilku dni, a dłużnik jest weryfikowany przez aplikację w wielu bankach jednocześnie.

Jeżeli Twój pracodawca otrzyma zawiadomienie o ustanowieniu zajęcia komorniczego, ma obowiązek przekazywać zajętą część wynagrodzenia na rachunek organu egzekucyjnego. Jednocześnie musi:

• przekazać komornikowi informacje o wysokości Twoich zarobków z ostatnich 3 miesięcy poprzedzających zajęcie;
• zgłosić ewentualne kolizje zajęcia i inne roszczenia organów egzekucyjnych (może też dojść do tzw. zbiegu egzekucji sądowych i administracyjnych).

Przekazanie danych powinno nastąpić niezwłocznie. W przeciwnym razie istnieje ryzyko nałożenie kary finansowej.

Kodeks postępowania cywilnego w art. 889 k.p.c. nakłada na bank obowiązek terminowego przekazywania środków na konto organu egzekucyjnego. Przepisy nakazują uczynić to „niezwłocznie po upływie 7 dni” od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu. Jedynym wyjątkiem są alimenty i renty. Jeżeli komornik zajmuje je na rzecz uprawnionej osoby, powinny być niezwłocznie przekazane przez bank organowi egzekucyjnemu.

Możesz się więc spodziewać, że środki będą znikały z rachunku mniej więcej w tych samych dniach każdego miesiąca.

Wbrew obiegowej opinii komornik nie ma możliwości zajęcia wszystkich środków zgromadzonych na rachunku bankowym.

Zgodnie z art. 54 Ustawy prawo bankowe² zajęcie może zostać dokonane do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę bez względu na liczbę umów podpisanych w banku przez jedną osobę, a także to, ilu jest współposiadaczy danego rachunku. Wszystkie nadwyżki ponad tę kwotę będą pobierane na poczet spłaty zadłużenia.

Nie ma więc znaczenia, ile kont w jednym banku posiadasz, podobnie jak to, czy oprócz Ciebie środkami na rachunku może dysponować inna osoba.

Oczywiście wysokość pensji minimalnej jest co roku ustalana według zmieniających się wskaźników ekonomicznych. W rezultacie maksymalna wysokość zajęcia komorniczego również będzie się zmieniała. W 2022 roku kwota wolna od egzekucji wynosi 2 257,50 zł.

Nie wszystkie środki wpłacane na rachunek bankowy podlegają zajęciu.

Zajęciu nie podlegają również kwoty zablokowane w ramach przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych na podstawie art. 119zg Ustawy ordynacja podatkowa⁴.

Zajęcie konta przez komornika nie może uwzględniać powyższych środków. Jeżeli mimo wszystko zostaną zablokowane, egzekutor jest zobowiązany do zwolnienia blokady w danym zakresie po otrzymaniu stosownego wniosku.

Odblokowanie konta przez komornika następuje w dwóch sytuacjach:

• kiedy dłużnik spłacił swoje zobowiązanie;
• wraz z chwilą umorzenia lub zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Pamiętaj, że nawet jeśli spłaciłeś zobowiązanie w trakcie zajęcia konta i egzekucja zostanie umorzona, komornik obciąży Cię kosztami prowadzonego postępowania. Wynika to z Ustawy o kosztach komorniczych⁵, która przewiduje, że opłaty te ściągane są wraz z egzekwowanym świadczeniem.

Niezależnie od tego kodeks postępowania cywilnego uprawnia wierzyciela do żądania od dłużnika zwrotu wszystkich kosztów poniesionych w związku z celową egzekucją.

Komornik ma obowiązek powiadomić Cię o odblokowaniu rachunku bankowego. Nie wystarczy przekazanie takiej informacji przez bank lub SKOK. Co więcej, instytucje finansowe nie zawsze wysyłają takie zawiadomienia.

Komornik ma możliwość zajęcia nie tylko osobistego rachunku bankowego, ale także tego, który służy do prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca nie musi się jednak obawiać, że nie będzie miał pieniędzy na zapłatę składek i podatków lub wypłatę pensji.

Jeżeli komornik zajął konto firmowe, ma obowiązek zwolnić blokadę dla kwot odpowiadających:

• wymagalnym wynagrodzeniom wraz z podatkami – na podstawie przedstawionej listy płac;
• składek ZUS i NFZ – na podstawie deklaracji zgłoszeniowych do ZUS-u (lub listy płac).

Maksymalna kwota zwolnienia nie może jednak przekroczyć przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS.

Dłużnik może też przedstawić inne dowody, które będą pomocne przy określaniu kwoty zwolnienia, o ile komornik uzna je za wystarczająco wiarygodne. Mogą to być np. archiwalne przelewy z ubiegłych miesięcy lub faktura wystawiona przez współpracownika zatrudnionego w modelu B2B.

W przypadku zajęcia konta firmowego nie obowiązuje granica 75% wynagrodzenia minimalnego, która limituje zakres blokady dla rachunków osobistych.

W sytuacji, kiedy zajmowane jest konto spółki, dłużnik ma obowiązek przedstawić jej umowę lub statut w terminie 7 dni od dnia ustanowienia blokady. Zajęcie rachunku może wtedy nastąpić do wysokości odpowiadającej udziałowi wspólnika w zajętej kwocie. Jeżeli dłużnik nie dopilnuje tego obowiązku, komornik uzna, że wszystkie udziały są równe i zajmie rachunek spółki w kwocie odpowiadającej całemu zadłużeniu.

Wyjątkiem jest sytuacja wspólników spółki jawnej odpowiadających bez ograniczenia całym swoim majątkiem lub pozycja komplementariuszy w sp. k albo sp. k-a. Z uwagi na ich nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki komornik może zająć nie tylko odpowiedni udział w kwocie zgromadzonej na rachunku firmowym, ale również rachunki osobiste wspólników.

Dokonując zajęcia rachunku, komornik nie ma możliwości podglądu, skąd pochodzą poszczególne kwoty na rachunku. Widzi jedynie ich sumę. Można powiedzieć, że pieniądze wpłacane na rachunek tracą swoją tożsamość.

Co zrobić, gdy komornik zajął konto bankowe, na którym znajdowały się kwoty wolne od zajęcia, np. alimenty?

Konieczne będzie sporządzenie prośby o zwolnienie określonej sumy spod egzekucji, czyli wniosku o odblokowanie konta bankowego.

Zgodnie z art. 761 §1 pkt 13 k.p.c. organ egzekucyjny może zażądać od instytucji lub osób nieuczestniczących w postępowaniu informacji dotyczących stanu majątkowego dłużnika albo jego danych adresowych. Umożliwiają one identyfikację składników majątku dłużnika i pozwalają na prowadzenie postępowania.

W praktyce oznacza to, że komornik ma prawo zwrócić się do pracodawcy o udostępnienie mu rachunku bankowego, na który przelewane jest bieżące wynagrodzenie pracownika. Nie ma tu znaczenia podstawa zatrudnienia (umowa o pracę, umowy cywilnoprawne).

Jeżeli jednak osoba zatrudniona nie wydała dyspozycji o przekazywaniu wypłat na rachunek bankowy (przyjmuje wynagrodzenie np. w gotówce) albo taką dyspozycję cofnęła, pracodawca nie ma prawa udostępnić takiej informacji.

Jeżeli uważasz, że komornik postępuje wbrew obowiązującym przepisom, możesz złożyć skargę na czynności komornicze. Dotyczy to np. sytuacji, gdy organ egzekucyjny:

• zajmuje zbyt wysoką kwotę z konta;
• odmawia podniesienia blokady na rachunku;
• pozyskuje informacje w sposób sprzeczny z prawem, naruszając Twoje dane osobowe.

Skargę wnosi się do komornika w terminie 7 dni od dnia dokonania czynności lub od chwili, gdy strona dowiedziała się od egzekutora o jej dokonaniu. W terminie 3 dni sporządza on uzasadnienie, a następnie przekazuje do sądu akta sprawy.

Środek zaskarżenia rozpatruje sąd rejonowy właściwy dla siedziby komornika. Pismo powinno zawierać:

• oznaczenie sądu, stron i sygnaturę sprawy;
• wskazanie rodzaju pisma;
• dokładny opis czynności dokonanej przez komornika;
• dowody na poparcie twierdzeń (np. wydruki stanu konta);
• podpis strony.

Uwzględnienie skargi przez komornika lub sąd obliguje organ egzekucyjny do uchylenia albo podjęcia zaskarżonych czynności.

Procedura odblokowania konta przez komornika może zająć nawet kilkanaście dni. Wynika to z faktu, że organ egzekucyjny musi wysłać do instytucji pismo z żądaniem zdjęcia blokady rachunku.

Sam proces odblokowania jest natychmiastowy i odbywa się w systemie księgowym banku.

Pamiętaj, że wszystkie zajęcia egzekucyjne muszą być realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Komornik może zająć jedynie określone kwoty i ma obowiązek zwolnić je, kiedy okaże się, że nie podlegają zajęciu.

Jeżeli widzisz na swoim koncie blokadę, której nie potrafisz powiązać z żadnym zadłużeniem, reaguj niezwłocznie. Może się okazać, że zajęcie komornicze zostało ustanowione po zmianie adresu i dlatego nie otrzymałeś zawiadomienia.