Czy zatrudnienie emeryta lub rencisty się opłaca?

Praca na emeryturze to nie tylko dodatkowa pensja dla pracownika, ale też wymierne zyski dla pracodawcy. Przede wszystkim zyskuje on członków zespołu z ogromnym, często kilkudziesięcioletnim doświadczeniem zawodowym w danej branży. Jeżeli uda się zlikwidować lukę pokoleniową (ang. generation gap), możliwe jest podwyższenie rentowności zakładu, ponieważ osoby młode, które często dysponują świetnym przygotowaniem teoretycznym, mają szansę w krótszym czasie opanować praktykę.

Zatrudnienie emeryta czy rencisty to także szansa na uniknięcie obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wielu pracujących emerytów świadomie wybiera umowę o dzieło, ponieważ tak długo, jak świadczenie socjalne jest wypłacane, osoba zachowuje prawo do opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, a jednocześnie otrzymuje wyższą pensję „na rękę”.

Kolejnym profitem dla pracodawcy jest możliwość uzyskania dofinansowania, jeżeli pracownik zostanie zatrudniony w ramach programu wsparcia. Przykładem takiej aktywizacji seniorów był program „Dobry pracownik nie ma wieku”, realizowany przez warszawski Urząd Pracy i finansowany ze środków Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Inne rządowe inicjatywy, które uwzględniają zwiększenie aktywności osób w podeszłym wieku, to np. Senior Plus oraz Aktywni Plus.

Jednak zatrudnienie emeryta lub rencisty nakłada na pracodawcę szereg obowiązków. Przede wszystkim w przypadku umowy o pracę należy zgłosić pracownika w systemie ubezpieczeń społecznych oraz odprowadzać za niego składki ZUS niezależnie od wymiaru czasu i systemu pracy przyjętych w zakładzie.

Niezależnie od obowiązku wobec ZUS-u pracodawca musi przestrzegać zasady równouprawnienia w zatrudnieniu i unikać dyskryminacji. Warunki równego zatrudnienia w zakładzie pracy zostały opisane w rozdziale 2a Kodeksu pracy i obejmują równorzędne traktowanie w zakresie:

• nawiązania i rozwiązania stosunku pracy;
• warunków zatrudnienia;
• awansowania;
• dostępu do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Oczywiście senior otrzymuje też prawo do urlopu i wynagrodzenia adekwatnego do wykonywanej pracy i posiadanego doświadczenia. Zatrudnienie emeryta lub rencisty na podstawie umowy cywilnoprawnej pociąga więc za sobą określone obowiązki pracodawcy, ale jest ich nieco mniej.

Pracownika w wieku emerytalnym można zatrudnić tak jak każdą inną osobę – na podstawie umowy o pracę, umowy o dzieło albo umowy zlecenie. W każdym z tych przypadków pracodawca powinien pamiętać o swoich obowiązkach względem organu rentowego oraz urzędu skarbowego.

Umowa o pracę jest najbardziej rozbudowanym modelem zatrudnienia, który wiąże się z wieloma prawami dla pracownika oraz licznymi obowiązkami po stronie pracodawcy. Jeżeli firma rozwiązała z pracownikiem umowę, a następnie ponownie go zatrudniła, pracodawca ma obowiązek zgłosić pracownika do ZUS-u na formularzu ZUS ZUA, ale już z innym kodem ubezpieczenia, w ciągu 7 dni od dnia podjęcia zatrudnienia.

W sytuacji, gdy wraz z wynagrodzeniem pracownik pobiera świadczenie emerytalne, kwota wolna od podatku jest uwzględniana przy pobieraniu zaliczek na podatek dochodowy od świadczenia emerytalnego, a nie wynagrodzenia.

Seniorzy, którzy zrezygnowali czasowo z pobieranego świadczenia, mają też prawo do ulgi podatkowej (tzw. PIT Zero). Polega ona na wyłączeniu obowiązku podatkowego względem dochodów z pracy na etacie, na zlecenie, działalności gospodarczej oraz zasiłków macierzyńskich do kwoty 85 528 zł rocznie. Senior będzie musiał płacić podatek dopiero po przekroczeniu tej kwoty.

Zleceniobiorcy z ustalonym prawem do emerytury lub renty podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, jeżeli nie pozostają jednocześnie w stosunku pracy. W tym przypadku do zakładu ubezpieczeń społecznych należy też odprowadzać obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.

Umowa zlecenie dla emeryta pociąga za sobą również obowiązek płacenia składek na fundusz pracy oraz fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, chyba że pracownik osiągnął odpowiedni wiek – podobnie jak w przypadku umowy o pracę. Zleceniobiorcy przysługuje prawo do minimalnego wynagrodzenia według obowiązujących przepisów.

Nieco inaczej wygląda sytuacja seniora zatrudnionego jednocześnie w innej firmie na umowę o pracę. Jeśli wynagrodzenie z tego tytułu jest równe przynajmniej płacy minimalnej, zleceniodawca opłaca jedynie ubezpieczenie zdrowotne. Jeżeli umowa o pracę oraz zlecenie są wykonywane na rzecz tego samego pracodawcy, firma jest zobowiązana do opłacania składek w pełnej wysokości.

Z danych ZUS-u wynika, że w 2022 roku w Polsce pracowało ponad 800 tys. emerytów. W rządzie trwają prace nad nową ustawą – przewiduje ona dofinansowanie zatrudnienia osób bezrobotnych, które osiągnęły wiek emerytalny.

Firma, która chce zatrudnić seniora, nie tylko zyska oszczędności w zakresie składek, ale być może będzie mogła liczyć na ulgę w wysokości do 50% minimalnego wynagrodzenia pracownika. Aby z niej skorzystać, musiałaby zatrudniać seniora przez kolejnych 36 miesięcy – 24 miesiące otrzymywania wsparcia oraz 12 miesięcy po tym okresie.

Obecne przepisy pozwalające na pracę osób, które osiągnęły wiek emerytalny, przewidują kilka możliwości zatrudniania seniorów. Dodatkowe rozwiązania wprowadza ustawa, która zakłada dofinansowanie zatrudnienia osób bezrobotnych. Jeżeli szukasz sposobów na oszczędności w firmie, rekrutacja osób w podeszłym wieku może być dobrym kierunkiem.