Jaka jest różnica między kredytem a pożyczką?

Różnica między tymi mechanizmami jest widoczna już na płaszczyźnie formalno-prawnej.

Umowę pożyczki reguluje kodeks cywilny¹ w art. 720–724 k.c. Zgodnie z przepisami prawa cywilnego za sprawą umowy pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych wyłącznie co do gatunku (czyli zamiennych, nieoznaczonych indywidualnie, np. surowce). Z kolei do obowiązków pożyczkobiorcy należy zwrot rzeczy w takiej samej ilości i jakości jak te, które otrzymał.

Umowa pożyczki może być zawarta w dowolnej formie, w tym ustnej, chyba że jej wysokość przekracza 1 tys. zł. W takiej sytuacji przepisy wprowadzają wymóg zachowania formy dokumentowej.

Z kolei umowę kredytu regulują przepisy prawa bankowego². Zgodnie z art. 69 ustawy przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych (nigdy innych rzeczy!) z przeznaczeniem na ustalony cel. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty kredytu w oznaczonych terminach wraz z odsetkami oraz zapłaty prowizji.

Czytając przepisy, zwróć uwagę, że umowa pożyczki została uregulowana bardzo liberalnie. Strony mogą wprowadzić do niej niemalże dowolne zapisy, kierując się zasadą swobody umów wyrażoną w art. 353 k.c. Jeśli jednak tego nie zrobią, treść umowy będzie bardzo krótka i sprowadzi się do oznaczenia stron i przedmiotu pożyczki.

Umowa kredytu jest znacznie bardziej sformalizowana i wymaga formy pisemnej. Prawo bankowe wylicza elementy kontraktu, które są obligatoryjne. Bez ich zachowania umowa będzie nieważna. W kontrakcie musi znaleźć się m.in.:

• kwota i waluta kredytu;
• cel udzielenia kredytu;
• zasady i termin spłaty zobowiązania;
• wysokość oprocentowania i warunki zmiany kredytu;
• sposób zabezpieczenia spłaty kredytu.

Umowę pożyczki możesz zawrzeć z dowolnym podmiotem. Może być to bank, parabank, ale także osoba fizyczna. Umowę kredytu zawrzesz wyłącznie w banku.

W przypadku pożyczki gotówkowej nie ma ustawowego obowiązku badania wypłacalności pożyczkobiorcy. Choć taka ocena może się pojawić, zwykle będzie mniej rygorystyczna niż przy kredycie i sprowadzi się do okazania umowy potwierdzającej zarobki lub historii operacji na koncie.

Udzielenie kredytu zawsze jest uzależnione od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Chodzi o ustalenie, czy będzie on w stanie spłacić zaciągnięte zobowiązanie wraz z odsetkami w umownych terminach.

Jeśli chcesz ubiegać się o kredyt, to zgodnie z art. 70 ust. 2 i 3 prawa bankowego będziesz musiał:

• przedłożyć dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny wypłacalności;
• umożliwić pracownikom banku podjęcie czynności zmierzających do kontroli zdolności kredytowej oraz badanie wykorzystania i spłaty kredytu.

Poniżej znajdziesz podstawowe różnice, jakie dzielą kredyt i pożyczkę:

Jedną z podstawowych różnic między kredytem a pożyczką jest cel zawarcia umowy. Przy kredycie musi on być wskazany w dokumencie. Wyróżnia się różnego rodzaju kredyty – hipoteczne, konsumpcyjne, na działalność gospodarczą i inne.

Umowa pożyczki nie musi określać żadnego celu. Po prostu otrzymujesz pieniądze lub rzeczy, które będziesz musiał zwrócić.

Umowa kredytu zawsze określa wysokość i termin spłaty poszczególnych rat. Jeśli chodzi o umowę pożyczki, to w ogóle nie musi ona zawierać terminu spłaty. Jeśli strony nie uregulują tej kwestii, to zgodnie z art. 723 k.c. dłużnik jest zobowiązany do zwrotu pożyczki w terminie 6 tygodni od dnia wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę.

Kredyt możesz zaciągnąć na wiele lat (nawet kilkadziesiąt). Pożyczki to zwykle zobowiązania krótkoterminowe.

Umowa pożyczki co do zasady jest bezpłatna. Pożyczkodawca nie musi określać odsetek i prowizji za udostępnienie kapitału. Oprocentowanie w umowie kredytu występuje zawsze, podobnie jak dodatkowe opłaty związane z obsługą transakcji.

W obu przypadkach maksymalna wysokość odsetek ustawowych określana jest w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego. Aktualnie wynosi 16,5% dla odsetek za opóźnienie (art. 481 k.c.) oraz 12,5% dla odsetek kapitałowych (art. 359 k.c.).

Termin przedawnienia w przypadku kredytu i pożyczki jest taki sam. Wynosi 3 lata dla osób prowadzących działalność gospodarczych oraz 6 lat dla konsumentów. Odmiennie może jednak wyglądać sposób liczenia terminu przedawnienia.

Jeżeli zobowiązanie jest spłacane jednorazowo (np. niewielka pożyczka), to również przedawnia się w całości wraz z upływem 3- lub 6-letniego terminu. W przypadku wieloletnich kredytów lub pożyczek rozciągniętych w czasie termin przedawnienia liczony jest odrębnie dla każdej z rat.

Poniżej znajdziesz prosty przykład, który pomoże Ci zrozumieć ten mechanizm:

• pożyczka na kwotę 1 tys. zł, spłacana przez konsumenta jednorazowo z ustalonym terminem spłaty na 20 października 2022 r., przedawni się z końcem grudnia 2028 r.;
• poszczególne raty kredytu hipotecznego zaciągniętego przez przedsiębiorcę przedawniają się w następującym systemie:
  • rata za listopad 2022 r. przedawni się z końcem grudnia 2025 r.;
  • rata za grudzień 2022 r. przedawni się z końcem grudnia 2025 r.;
  • rata za styczeń 2023 r. przedawni się z końcem grudnia 2026 r.

Jak widzisz, oba zobowiązania mają charakter pieniężny, ale termin ich spłaty może wyglądać zupełnie inaczej. Odpowiedź na pytanie czym jest przedawnienie znajdziesz w kolejnym akapicie.

Każde roszczenie staje się wymagalne wraz z nadejściem terminu, w którym wierzyciel może domagać się jego realizacji (czyli np. wezwać Cię do zapłaty). Wymagalność roszczenia oznacza też, że bieg rozpoczyna termin przedawnienia. Po jego upływie wierzyciel wprawdzie nadal może dochodzić spełnienia świadczenia, ale dłużnik może podjąć obronę, podnosząc stosowny zarzut, który spowoduje oddalenie powództwa.

Oczywiście roszczenie przedawnione nadal istnieje, ale nie można domagać się jego przymusowej realizacji. Warto znać różnice między kredytem a pożyczką, aby wiedzieć, przez jaki okres instytucja finansowa może domagać się spłaty zobowiązania. W niektórych sytuacjach (np. wytoczenie powództwa, uznanie długu) termin przedawnienia ulega przerwaniu i zaczyna biec od początku. Sam upływ czasu nie wystarczy więc, aby uniknąć spłaty zadłużenia.

W przypadku pożyczki decyzja zapada zwykle w ciągu kilku dni (a czasami nawet tego samego dnia). Jeśli chodzi o kredyt, wiele zależy od jego rodzaju oraz zdolności kredytowej wnioskodawcy.

Kredyty konsumpcyjne przyznawane są na ogół bardzo szybko. W przypadku kredytów hipotecznych procedura potrafi trwać nawet kilka tygodni i składa się z wielu elementów, w tym:

• oceny zdolności kredytowej;
• działań analityka bankowego;
• wydania wstępnej i ostatecznej decyzji kredytowej.

Pomimo istotnych różnic między kredytem a pożyczką można wskazać również na kilka podobieństw między tymi instytucjami. Są to np.:

• osoba przyjmująca pieniądze zawsze musi spłacić je na warunkach wskazanych w umowie;
• oba produkty są ograniczone maksymalnym oprocentowaniem wynikającym z przepisów;
• zarówno kredyt, jak i pożyczka może być spłacana ratalnie.

Kredyt i pożyczka jedynie pozornie są tym samym. W rzeczywistości znacznie więcej je dzieli, niż łączy. Warto znać różnice między kredytem a pożyczką, aby świadomie zarządzać swoimi finansami.