Co to jest Produkt Narodowy Brutto?
Produkt Narodowy Brutto (PNB, ang. Gross National Product, GNP) określa sumaryczną wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym okresie przez wszystkie czynniki produkcji w ujęciu narodowym. Dla wartości PNB nie mają znaczenia miejsce zamieszkania i siedziba podmiotów odpowiedzialnych za wytwarzanie dóbr i usług. Oznacza to, że obywatele danego państwa, którzy prowadzą np. działalność gospodarczą za granicą również są brani pod uwagę przy wyliczaniu PNB. Jednocześnie wskaźnik pomija dobra i usługi wytworzone przez zagraniczne czynniki produkcji na terenie kraju.
Jak wylicza się Produkt Narodowy Brutto?
Do wyliczenia PNB należy zsumować ze sobą następujące wartości:
- konsumpcję – ogół wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe na usługi i dobra trwałe oraz nietrwałe, ale z pominięciem pieniędzy przeznaczanych na nieruchomości;
- inwestycje – pieniądze przeznaczane na zakup wartości trwałych, które następnie posłużą do wytwarzania dóbr i usług; w praktyce są to np. maszyny, środki transportu, narzędzia w zakładach produkcyjnych;
- wydatki państwowe – obejmują środki wydatkowane przez sferę budżetową oraz samorządową na prace publiczne (np. remont dróg) oraz wynagrodzenie pracowników sfery budżetowej; w wydatkach państwowych nie uwzględnia się transferów społecznych (np. zasiłków);
- eksport netto – stanowi sumę wydatków poniesionych na dobra i usługi wyprodukowane w kraju i eksportowane, pomniejszoną o wydatki poniesione na sprowadzenie dóbr oraz usług z zagranicy (eksport pomniejszony o import);
- saldo płatności z tytułu własności czynników produkcji – w ten sposób określa się wartość narodowych czynników produkcji znajdujących się za granicą i pomija się zagraniczne czynniki produkcji zlokalizowane na terenie kraju.
Wyróżnia się PNB nominalny i realny. W ujęciu nominalnym PNB oblicza się przy uwzględnieniu korekty o wskaźnik inflacji, w ujęciu realnym PNB podaje się z uwzględnieniem wskaźnika inflacji. Zestawienie ze sobą tych dwóch wskaźników to tzw. deflator PNB, który określa dynamikę realnego PNB – dodatnią, zerową lub ujemną.
Realny PNB jest lepszą miarą oceny zwiększającej się produkcji niż PNB nominalny, ponieważ eliminuje wpływ wzrostu cen na wskaźnik.
Podobnie jak PKB również PNB można przedstawić per capita. Przeliczenie wskaźnika na jednego mieszkańca kraju daje jednak wyłącznie średni obraz zamożności społeczeństwa, bez uwzględnienia jego rozwarstwienia.
Produkt Krajowy Brutto a Produkt Narodowy Brutto
Wskaźnik PNB stanowi pochodną PKB i również może być wykorzystany do oceny zmian stanu gospodarki w czasie lub porównania jej ze wskaźnikami makroekonomicznymi innych państw. Wzrost PNB zwykle oznacza poprawę sytuacji gospodarczej poprzez zwiększenie się wszystkich lub niektórych zmiennych będących bazą dla jego obliczania (np. wzrostu eksportu oraz inwestycji).
Główna różnica między PNB a PKB polega na tym, że Produkt Narodowy Brutto uwzględnia wartość dóbr i usług produkowanych przez obywateli danego kraju za granicą. Produkt Krajowy Brutto odwołuje się wyłącznie do wartości dóbr i usług produkowanych w kraju.