Oprocentowanie nominalne to wartość, według której bank nalicza odsetki w skali roku. Wyrażona jest jako wskaźnik procentowy. Występuje zarówno przy kredytach hipotecznych, jak i gotówkowych. Nie jest tym samym, co RRSO, a jego granicę określają przepisy ustawowe.

Oprocentowanie nominalne składa się z dwóch wartości:

• Marży – to cena, jaką kredytobiorca musi zapłacić za udostępnieniem mu kapitału. Marża jest ustalana indywidualnie przez bank i podlega negocjacjom przed podpisaniem umowy.
• Stopy bazowej – określana jest ona przez referencyjną stopę oprocentowania. W przypadku kredytów zwykle będzie to WIBOR o różnym okresie waloryzacji, np. 3M, 6M. WIBOR określa wysokość oprocentowania na polskim rynku międzybankowym.

Górną granicę oprocentowania nominalnego określają przepisy kodeksu cywilnego^[1]. Zgodnie z art. 359 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej, ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Przy kredytach i pożyczkach podstawą naliczania odsetek jest czynność prawna, tj. umowa zawarta przez strony.

Jeżeli kredytodawca zamieści w umowie jedynie ogólne zastrzeżenie o należnych odsetkach, to oprocentowanie kwoty stosownie do 359§2 k.c. będzie równe stopie referencyjnej NBP powiększonej o 3,5 punktów procentowych. Są to tzw. odsetki ustawowe.

Kredytodawca może zażądać również wyższych odsetek, ale nigdy nie mogą przekroczyć one dwukrotności odsetek ustawowych. Nawet jeżeli w umowie zastrzeżono oprocentowanie przenoszące odsetki maksymalne, kredytobiorca będzie zobowiązany wyłącznie do zapłaty kwoty odpowiadającej maksymalnemu oprocentowaniu.

Przykładowo, z danych ze strony NBP^[2] wynika, że w listopadzie 2022 r. stopa referencyjna wyniosła 6,75%. Oznacza to, że odsetki ustawowe to 10,25%, a odsetki maksymalne – 20,5%. Warto zawsze sprawdzać aktualną wysokość stopy referencyjnej. W ten sposób łatwo zweryfikować, czy umowa, którą chce się podpisać, jest zgodna z prawem.

Oprocentowanie nominalne ma znacznie węższy zakres niż roczna rzeczywista stopa procentowa (RRSO), która określa oprocentowanie rzeczywiste. RRSO pozwala na obiektywne porównanie ze sobą kredytów udzielanych przez różne instytucje. Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim^[3] wyznacza całkowity koszt kredytu wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w ujęciu rocznym.

Na RRSO składa się szereg parametrów, w tym:

• oprocentowanie nominalne;
• prowizja za udzielenie kredytu;
• odsetki, opłaty, podatki i marże;
• koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu;
• koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, które są niezbędne do udzielania kredytu w ogóle albo na oferowanych warunkach.

Ze względu na szereg parametrów, które należy uwzględnić, w praktyce RRSO zawsze będzie wyższe niż oprocentowanie nominalne. Teoretycznie może ono być równe RRSO, jeżeli kredytobiorca:

• spłaci kredyt jednorazowo;
• nie poniesie żadnych innych kosztów związanych z finansowaniem ponad odsetki (np. prowizja lub koszt ustanowienia hipoteki).

Należy pamiętać, że wartość oprocentowania nominalnego nigdy nie oddaje rzeczywistych kosztów oraz opłacalności kredytu lub pożyczki.

Oprocentowanie kredytu lub pożyczki zawsze powinno być informacją jawną. Art. 13 Ustawy o kredycie konsumenckim wymaga, aby kredytodawca przed zawarciem umowy, z uwzględnieniem czasu niezbędnego do zapoznania się z informacjami, oraz na trwałym nośniku przekazał dane m.in. o:

• stopniu oprocentowania kredytu, warunkach stosowania tej stopy procentowej oraz wszelkich indeksach, stopach referencyjnych, a także okresach i warunkach zmian oprocentowania;
• całkowitej kwocie kredytu;
• rocznej rzeczywistej stopie oprocentowania podanej na reprezentatywnym przykładzie.