Co to jest dochód narodowy?
Dochód narodowy (ang. Gross National Income) to miara produkcji wytworzonej w danym czasie (zwykle w skali roku) za pomocą czynników produkcji należących do obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca użycia tych czynników (zarówno na terytorium kraju, jak i poza jego granicami).
Inaczej jest określany jako Produkt Narodowy Netto (PNN, ang. Net National Product) w cenach czynników wytwórczych. Dochód Narodowy stanowi różnicę Produktu Krajowego Brutto oraz amortyzacji.
Jak oblicza się dochód narodowy?
Zgodnie z metodologią rachunków narodowych dochód narodowy oblicza się w następujący sposób:
- Od wartości PKB w cenach rynkowych należy odjąć wartość podatków pośrednich[1].
- Do wyniku należy dodać państwowe dopłaty do cen niektórych produktów (dóbr i usług).
Wynik tego równania to PKB w cenach czynników produkcji, czyli m.in. płace, zyski, odsetki, renty, dochody z działalności gospodarczej powiększone o amortyzację.
Aby otrzymać wartość Produktu Narodowego Brutto, trzeba pomniejszyć otrzymany wynik (czyli PKB w cenach czynników produkcji) o dochody netto z tytułu własności i pracy za granicą.
Dochody netto z tytułu własności i pracy za granicą to inaczej dochody uzyskane przez obywateli danego państwa bez względu na miejsce ich zamieszkania, pomniejszone o dochód zagranicznych podmiotów osiągany na terenie kraju.
Z kolei Produkt Narodowy Netto to inaczej Produkt Narodowy Brutto pomniejszony o amortyzację, czyli utratę w czasie wartości czynników produkcji, np. maszyn, narzędzi.
W praktyce Produkt Narodowy Brutto jest częściej niż Produkt Narodowy Netto wykorzystywany do określania wielkości dochodu powstającego w gospodarce, ponieważ ustalenie dokładnej wartości amortyzacji[2] w ujęciu makroekonomicznym jest bardzo trudne.
PNN oraz PNB stanowią przekształcenia wskaźnika PKB i uwzględniają szereg innych czynników takich jak dochód obywateli kraju za granicą oraz dochód podmiotów zagranicznych w danym kraju.
W jakim celu wykorzystuje się wskaźnik dochodu narodowego?
Produkt Narodowy Netto, podobnie jak PKB, może być wykorzystany do porównania sytuacji ekonomicznej kraju w różnych okresach albo do tworzenia zestawień. Aby obliczyć miarę zamożności społeczeństwa, wartość bezwzględną należy podzielić przez liczbę ludności.
W ten sposób powstaje Produkt Narodowy Netto per capita, czyli przypadający na jednego mieszkańca. Analogicznie jak w przypadku PKB, również PNN nie odpowiada na pytanie o indywidualną zamożność obywateli. Wskutek redystrybucji dóbr jedne grupy społeczne otrzymują więcej niż inne, co powoduje dalsze rozwarstwianie się społeczeństwa.
Wady stosowania wskaźnika Produktu Narodowego Netto
Podobnie jak PKB również PNN jest obarczony licznymi wadami. Wśród nich warto wymienić to, że nie uwzględnia on m.in.:
- wartości dóbr i usług wytworzonych bezpłatnie;
- działalności nierynkowej tworzącej wartość (np. remontów, opieki nad dziećmi);
- negatywnych efektów związanych z wytwarzaniem dóbr i usług (np. zanieczyszczenia środowiska);
- negatywnych skutków produkcji dla życia i zdrowia obywateli (np. chorób zawodowych, uzależnienia od alkoholu, przestępczości).
Wskaźnik pomija również działalność niezarejestrowaną oraz nielegalną produkcję. Produkt Narodowy nie uwzględnia też czasu wolnego obywateli, który ma wpływ na ich produktywność.
Źródła wykorzystane do utworzenia tej definicji, odwołania:
- W Polsce jest to podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy, podatek od gier oraz cło.
- Amortyzacja obrazuje fizyczne zużycie zasobów np. maszyn, narzędzi, środków transportu, użytych do wytworzenia wartości dóbr w stosunku do ich wartości w momencie rozpoczęcia procesu.